Scenariusz do zrealizowania w ramach lekcji WDŻ w VII kl. lub na zajęciach z wychowawcą.
Cele:
•uczeń pozna zasady otwartego i jednoznacznego komunikowania się
•przekona się, jakie znaczenie w porozumiewaniu się odgrywa komunikacja niewerbalna
•wie, że właściwa komunikacja przeciwdziała rozwojowi konfliktów
•potrafi podjąć działania usprawniające komunikację w rodzinie
Czas trwania zajęć: 2 x 45min
Warunki realizacji: krzesła ustawione w kręgu, aby uczestnicy się widzieli; środek sali pusty do wykorzystania w trakcie ćwiczeń; opcjonalnie: komputer i rzutnik do odtworzenia filmików
Przebieg zajęć:
- Przywitanie się ze sobą w różnym stylu (przez różne gesty, różne słowa)
- Jeśli warunki techniczne na to pozwalają, wprowadzeniem do tematu może być emisja kilku krótkich scenek filmowych (bez fonii) przedstawiających komunikację w rodzinie (jeśli nie ma takiej możliwości, punkt można pominąć)
- Wprowadzeniem do tematu są 3 scenki odegrane przez wybranych (np. przez podanie miesięcy urodzenia) uczniów:
Scenka 1: uczeń mówi do jakiegoś przedmiotu znajdującego się w klasie, np. do kwiatka na oknie lub tablicy
Scenka 2: bierze w niej udział dwóch uczniów – dwoje ludzi mówi różnymi językami i nie rozumieją się wzajemnie
Scenka 3: dwóch kolejnych uczniów – jeden mówi do drugiego, ale nie dochodzi do porozumienia, gdyż słuchacz ignoruje swojego rozmówcę. - Po odegraniu scenek, uczniowie dzielą się swoimi odczuciami. W odpowiedzi na pytania: co próbowali zrobić ludzie w tych scenkach, czy im się to udało i dlaczego, uczniowie podają wnioski (aby się porozumieć musimy być komunikatywni – pojawia się tu wzmianka o komunikacji niewerbalnej, rozumieć się wzajemnie oraz obie strony muszą tego chcieć).
- Ćwiczenie „Powiedz bez używania słów” – uczestnicy za pomocą gestów wyrażają przydzielone im na karteczkach komunikaty: „w porządku, nie ma sprawy”, „zupełnie nie wiem, o co chodzi”, „a bo ja to wiem?”, „spadaj, strasznie smęcisz”, „witaj, jak leci?”, „wszystko idzie zgodnie z planem”
- Podsumowanie prowadzącego – Czy przyglądaliście się kiedykolwiek ludziom z pewnego dystansu starając się zgadnąć, co do siebie czują, jakie przekazują sobie sygnały? Spróbujcie popatrzeć na postawę ciała, gesty, mimikę, kontakt wzrokowy, dotyk, odległość między rozmówcami, a zobaczycie jak wiele można zrozumieć bez słyszenia. To nazywamy językiem niewerbalnym
- Ćwiczenie „Zakłócenia w efektywnej komunikacji” (przerywanie, ignorowanie, nieuważne słuchanie itp.) – „nadawca, zagłuszasz, odbiorca”: podział uczniów na trzy grupy i ustawienie ich w rzędach. Pierwszy rząd jest nadawcą – wymyśla hasło, które chce przekazywać odbiorcom. Drugi rząd – zagłuszacz, zastanawia się w jaki sposób będzie zagłuszać nadawane hasła (hałasowanie, wymachiwanie rękami, tupanie). Zadaniem trzeciego rzędu, czyli odbiorcy jest odgadnięcie hasła przekazywanego przez nadawcę. Na znak prowadzącego zaczyna się nadawanie i zagłuszanie i trwa tak długo, dopóki odbiorcy nie odgadną hasła. Jeśli czas na to pozwoli, może nastąpić zamiana ról
- Po zakończeniu prowadzący prosi o podzielenie się wrażeniami z ćwiczeń – jak czuli się uczestnicy, co było trudnością, jakie emocje się w nich pojawiły.
- (przerwa)
- Przedstawienie scenek z życia rodzinnego ze zwróceniem uwagi na słowa, ale i komunikaty niewerbalne, które wysyłamy (scenki odgrywają chętni lub wylosowani uczniowie)
- Scenka 1: Karolina wybiera się z mamą na imieniny do babci. Zakłada swoje ulubione, wytarte dżinsy i krótką, błyszczącą bluzeczkę.
Mama uważa, że nie jest to odpowiedni strój i prosi córkę, żeby zostawiła go na inne okazje… - Scenka 2: Jest godzina 20:00, szykujesz się do wyjścia z domu. Rodzice pytają, dokąd idziesz i w jakim celu… – wywiązuje się dyskusja.
- Scenka 3: Zbliżają się wakacje. Rodzice Tomka mają wątpliwości, czy puścić syna z kolegami na tydzień pod namioty w góry.
Chłopak przekonuje, że zostali zaproszeni przez rodziców kolegi, którzy mają tam domek. Jednak okazuje się, że przez weekend chłopcy będą sami. Rodzice Tomka stanowczo protestują. - Komentarz do tego, co się zadziało; podzielenie się wrażeniami (wnioski zależą od toku komunikacji, jaką intuicyjnie przybiorą uczniowie – prowadzący zwraca uwagę na prawidłową, komunikację bezpośrednią, która prowadziła do porozumienia lub eksponuje błędy i omawia z uczniami emocje, które pojawiły się, gdy z powodu komunikatów niewerbalnych i pośrednich doszło do konfliktu; analizuje, czy któryś z dialogów zakończył się kompromisem). Uczniowie proponują alternatywne scenariusze, które pozwoliłyby dojść do porozumienia (jeśli czas pozwoli, dobrze jest te scenki odegrać)
- Zabawa „Niech zamienią się miejscami”, której celem jest rozładowanie emocji:
– ci, którzy lubią zajęcia warsztatowe
– ci, którzy lubią nosić wygodne ubrania
– ci, którzy chcieliby, żeby jutro zaczynały się wakacje
– ci, którzy lubią spotykać się z innymi ludźmi
Joanna Szarecka